Дәстүрлі мәдениетте ерекше түрде айтылған дыбыс көрінетін және көрінбейтін әлемді (материалдық және материалдық емес) байланыстыру тәсілі ретінде түсініледі. Яғни, дыбыс әрдайым «хабарлама» болып табылады, мысалы, славяндарда: көкектің үні – «басқа» әлемнен хабар беру, иттің ұзақ улуы – қиындық туралы ескерту және т. б.; түркі халықтарында аспаппен шығатын қатты дыбыс – бұл белгі, ұран, шақыру (іс-әрекетке, жиынға) және т. б.
Рәсімге енгізілген дыбыстар әрқашан белгілі бір сиқырлы мақсатқа ие. Мысалы, қазақ бақсыларының ғұрыптарында әртүрлі дыбыстар (қобызда ойнаудан басқа), яғни тұтас дыбыс өрісін (бірыңғай күрделі дыбыс) құраған асатаяққа ілінген металл аспалардың қоңырауы (ұрғыш) пайдаланылды. Ол тазартуға, көмекші рухтарды шақыруға және жіберуге, емдеуге және т. б. қолданылды. Сылдырмақ дыбыстарының, басқа аспаптардың немесе дауыстың мағынасы (жануарларға, құстарға дыбыстық еліктеу) ұқсас. Яғни, бақсылық тәжірибедегі дыбыс – рухтар әлемімен қарым-қатынас жасаудың бір түрі.
Қазақтардың салтында, мысалы, Наурыз мейрамының алдындағы түні жастар малдың (есек, бұзау) құйрығына бос шелек байлап, шу шығарып, әбігер, дүрбелеңге салған. Осылайша, бұл дыбыстар зұлымдықты – қысты қуып шығаруға/қорқытуға бағытталған болса керек, бұл оның оралуын қаламайтындықты білдірді.
С.А. Елеманованың пікірінше [6], көне түркілердің көзқарастары бойынша, «дұрыс» дыбыс (дауыс, ән) барлық Әлемдерді тесіп өтуге қабілетті және нәзік әлемдердің тұрғындары – адресатқа белгілі бір ақпаратты «жеткізуге» қабілетті.
Оған мысал ретінде екі-үш нотаны қатар шығару арқылы айтылатын түркі көмей әнін келтіруге болады. Мамандар бұл құбылысты түркілердің дүниенің үш деңгейлі құрылымы туралы түсініктерімен байланыстырады. Бір кездері қазақтарда көмеймен ән айту дәстүрі болған, бірақ ол әлі күнге дейін қобызда ойнау арқылы айқын көрінеді. Қобыздың қыл ішектері түркілердің дыбыстық идеалын, яғни әлемнің үш бөліктен тұратын үлгісін (бурдон көпдауыстылығы) білдіретін шуыл шығарады. Қобыз тек шамандық аспап болып саналды, оны ойнау емдік, қорғаныштық, өнімділік және т.б. функцияларды орындады.
Дыбыстың нышандық табиғатын осылайша түсіну қазақ музыкасының барлық жанрларында, салт-дәстүрден бастап тұрмыстық әндерге дейін, музыкалық-поэтикалық дәстүрлерде көрініс тапты.
